Kościelniak Władysław

ur. 1916 - zm. 2015

Władysław Kościelniak urodził się 21 września 1916 roku w Kaliszu, gdzie w 1935  ukończył Szkołę Handlową. Dwa lata później odbył służbę wojskową w 17. Pułku Ułanów Wielkopolskich w Lesznie, którą zakończył udziałem w wojnie obronnej’39 roku w bitwie nad Bzurą i w obronie Belwederu w Warszawie. W okresie okupacji pracował jako kreślarz, by po jej okresie, w 1947 ukończyć Studium Handlu Morskiego w Gdyni. Po powrocie do Kalisza zapisał się na II rok Wyższej Szkoły Nauk Administracyjnych w Łodzi. Studia te jednak porzucił, by oddać się rozpoczętej w roku 1946 niezależnej pracy artystycznej. Do 1952 roku współpracował z różnymi zakładami pracy, m.in. z Zakładem Naprawy Samochodów w Kaliszu, przy czym stałym etatem nie był związany z żadną z instytucji, z którymi współpracował.

Ścieżka artystyczna Władysława Kościelniaka w sposób formalny rozpoczęła się w roku 1947 kiedy został współzałożycielem Kaliskiego Koła Plastyków. W latach 1951-1981 był członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków oraz prezesem oddziału ZPAP w Kaliszu. Do stanu wojennego był także prezesem oddziału kalisko-konińskiego ZPAP, jak również zasiadał w Zarządzie Związku w Poznaniu. W 1977 roku przyznano mu Złotą Odznakę ZPAP za szczególny wkład osobisty w realizowanie statutowych celów i zadań Związku.

Na pierwsze prace artysty powstałe w 1946 roku składały się obrazy i rysunki. Rok później jego portfolio wzbogaciły linoryty oraz w węższym zakresie drzeworyty. Marginesowo pojawiała się akwaforta, litografia, miedzioryt i monotypia. Artysta stosował również suchą igłę, sgraffito oraz własne techniki mieszane. Do pierwszych grafik należały cykle linorytnicze widoków Kalisza powstałe w 1951 roku oraz cykl Praca z 1955. Liczne podróże zagraniczne, głównie w stronę basenu Morza Śródziemnego, gdzie kierował się aż osiem razy, przyniosły kolejne graficzne teki i cykle, takie jak Bułgaria (1959 r.), zawierająca 10 prac w rysunku i drzeworycie. Prócz setek prac, w których za temat obierał Kalisz i okolice, opracował również około 700 exlibrisów, głównie w technice cynkotypii, linorytu i drzeworytu. W zakresie grafiki użytkowej zaprojektował 16 plakatów, tworzył afisze, ilustracje do książek oraz wiele odmian tzw. małych form graficznych, jak zaproszenia, znaki firmowe czy listowniki. Oeuvre Kościelniaka zawiera również rysunkową rekonstrukcję miasta Kalisza z przełomu XVII i XVIII wieku, a także powstające od 1957 r. ilustracje do autorskich felietonów i publikacji ukazujących się na łamach Ziemi Kaliskiej w cyklach: Kaliskie podwórka, Przez kaliską starówkę, Wędrówki ze szkicownikiem.

Język plastyczny Władysława Kościelniaka nieprzerwanie zwrócony był w stronę realizmu. Wczesne drzeworyty i linoryty utrzymane były w stylistyce charakterystycznej dla ugrupowania Ryt. Skojarzenie z pracami Skoczylasa i Kulisiewicza dostrzegalne jest przede wszystkim w geometryzacji architektury i przyrody, kierunkiem cięć oraz w silnym kontrastowaniu czerni i bieli. Od lat 60. styl artysty zaczął ulegać modyfikacjom. Podróż do Indii przyniosła jego pracom nowe środki wyrazu - ryty stały się miękkie, złagodniały kontrasty, zauważalna stała się większa swoboda w operowaniu kompozycją. Powstałe wówczas prace charakteryzuje liryzm, niektóre jak np. w cyklu Ochrona przyrody (1970-72) dotykają nawet symbolu. Prócz uprawiania grafiki w swojej twórczości Władysław Kościelniak sięgał również po rysunek, często tworzony pospiesznie ołówkiem, tuszem czy długopisem. Zastosowana kreska najczęściej jest delikatna i oszczędna, jednak gdy wymaga tego kontekst artysta nie stroni od stosowania gęstych, giętkich linii. W odtwarzanych pejzażach chętnie stosuje również rysunek lawowany.

Wielość podejmowanych przez artystę tematów wynikała z ciekawości świata – tego najbliższego, jak i bardzo odległego. Wrażliwość ta w połączeniu z niezwykłym przywiązaniem do rodzinnego miasta sprawiła, że znaczna ilość prac poświęcona została architekturze Kalisza i okolic (m.in. Kalisz: Teka grafik z 1977, Zabytki województwa kaliskiego z 1979 i z 1987, Kalisz i okolice z 1979, Kalisz w rysunkach z 1991 i wiele innych). Stosując cały wachlarz technik artysta skupiał się na przykładach zarówno budowli monumentalnych, jak i „pospolitych”, obierając za temat tak pałace, jak i podwórka czy drewniane kościoły. Pasja podróżnika poszerzała spectrum tematów o motywy egzotyczne. W malowanych reportażach, jak nazywa artysta prace powstałe poza krajem,  odnaleźć można cykl grafik poświęconych Indiom, ich mieszkańcom i ich zwyczajom (Indie 1965-66). W twórczości Władysława Kościelniaka dostrzec można także tematykę sakralną, wyrażaną w przedstawieniach kościołów i kościółków diecezji kaliskiej, ujętych m.in. w serii 84 temper, czy w cyklu Terra Sancta (1998 r.), stanowiącym zapisek z podróży do Izraela, ale i w „bajkowych” wyobrażeniach kolorowych kremlowskich cerkwi.

Bogata twórczość Władysława Kościelniaka – nie tylko graficzna, ale i z dziedziny malarstwa była od 1947 roku treścią 200 zbiorowych oraz 40 indywidualnych ekspozycji, m.in. w Kaliszu (1962, 1964-68), w Poznaniu (1959), Radomiu, Toruniu, Opolu, Warszawie, Jarocinie i Ostrowie Wielkopolskim oraz zagranicą: w Indiach (Kalkuta), we Francji, we Włoszech, w Holandii, Słowacji i byłej Jugosławii

Prace artysty znajdują się w Muzeum Okręgowym w Kaliszu, Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Plakatu w Wilanowie, Bibliotece im. Ossolińskich we Wrocławiu, Bibliotece Narodowej w Warszawie, Bibliotece Kórnickiej Polskiej Akademii Nauk, Muzeum w Środzie Śląskiej i Jarocinie koło Poznania.

Wladysław Kościelniak zmarł 13 listopada 2015 roku w Kaliszu. 

Adamczak B., Dwudziestopięciolecie pracy artystycznej Władysława Kościelniaka, Rocznik Kaliski 1973, t.6.

Exlibrisy, katalog wystawy, Kalisz 1982.

Kościelniak i jego pasje: grafika, malarstwo, grafika użytkowa, małe formy graficzne, rekonstrukcje historyczne, dekoracje ścian, publicystyka, katalog wystawy, Opatówek 2003.

Kościelak Z., Władysław Kościelniak, Kalisia Nowa 2000, nr 12.

Kowalska B., Władysław Kościelniak, artysta, grafik, rysownik, malarz, publicysta, dokumentalista, historyk, Kalisia 1995, nr 18.

Kowalska B., Bieniacki R., Kościelniak: życie, dzieło, pasje, Kalisz 2001.

Mulczyński J., Słownik grafików Poznania i Wielkopolski XX w. urodzonych do 1939 r., Poznań 1996.

PierzchlewskiK., Miejsce magiczne, Kalisia Nowa 2006, nr 1-2.

Władysław Kościelniak – ekslibris, katalog wystawy, Kraków 2003.

+ strony internetowe