Sławski Roger

Roger Sławski należy do najbardziej znanych i wpływowych architektów wielkopolskich XX wieku.  Urodził się 24 marca 1871 roku w poznańskiej, inteligenckiej  rodzinie zaangażowanej w sprawę odzyskania niepodległości przez Polskę. Jego ojciec Stanisław był prawnikiem, sędzią w sądzie ziemiańskim. Rodzina matki, Konstancji z Ziołeckich, absolwentki pensji dla dziewcząt w Poznaniu, przyjaźniła się z Raczyńskimi. Ojciec, jak również później jego trzej synowie,  byli aktywnymi członkami Towarzystwa Przyjaciół Nauk.  

Roger, po ukończeniu Gimnazjum im. Marii Magdaleny w Poznaniu, w 1891 r. podjął studia na renomowanej politechnice w Berlinie Charlottenburgu, którą ukończył wyróżniony srebrnym medalem. Po studiach odbył praktyki w Marburgu, uczestniczył w odbudowie zamku w Heidelbergu, prowadzonej przez prof.  C. Schafera, zapoznając się z problematyką konserwatorską. Brał udział i zdobywał nagrody w licznych konkursach architektonicznych na terenie całych Niemiec, wchodząc tym samym w środowisko działających tam architektów i dojrzewając jako samodzielny twórca.

W 1898 r. Sławski podejmuje pierwsze realizacje w rodzinnym Poznaniu, wygrywając prestiżowy konkurs na rozbudowę hotelu Bazar, tak ważnego miejsca dla środowiska polskich patriotów. Neobarokowa, monumentalna fasada Bazaru stanowić będzie odtąd ważny akcent architektoniczny miasta. Realizacja ta przyniosła mu uznanie w kręgach  przyszłych zleceniodawców architekta i ułatwiła decyzję o podjęciu samodzielnej praktyki zawodowej w Poznaniu. Zanim jednak to nastąpiło, Sławski uzyskał tytuł budowniczego rządowego, wydany w 1900 przez Ministerstwo Robót Publicznych w Berlinie i podjął pracę urzędnika, wykonując projekty przede wszystkim budynków sakralnych. Był to dla niego również czas podróży po całej Europie, zdobywania cennych doświadczeń i inspiracji.

Powrót Sławskiego do Wielkopolski przypadł na czas koniunktury gospodarczej, sprzyjającej inwestycjom architektonicznym. Dla pozyskiwania zleceń twórca wykorzystał szerokie koneksje towarzyskie i rodzinne, po przyjeździe do Poznania zorganizował też wystawę własnych projektów i realizacji , ponadto sam zadbał  o reklamę prasową. Zyskiwał klientów i powszechny szacunek. W swych realizacjach wypracował styl uchodzący za narodowy, wielkopolski, budując alternatywę dla pruskiej, urzędowej architektury. Taką alternatywą stylową dla powszechnego pruskiego neogotyku okazały się formy klasycyzującego baroku, realizowane przez Sławskiego zarówno w siedzibach miejscowego ziemiaństwa, jak też w miejskich zleceniach  publicznych. Nie oznacza to jednak, iż architekt nie sięgał do innych form historycznych. Przede wszystkim jego projekty cechował funkcjonalizm i nowoczesność wyposażenia, doskonałe wyczucie kontekstu urbanistycznego czy krajobrazowego. Zlecenia, których podejmował się Sławski, obejmowały zarówno wykonanie nowych obiektów, jak również modernizację już istniejących.

Wśród kilkunastu siedzib ziemiańskich, które zaprojektował w początkowym okresie działalności pracowni, trzy wzniesione były od podstaw: dwór w Piotrowie (1907), plebania w Bninie(1908) – oba gmachy w neobarokowej szacie – oraz zamek w Sielcu Starym (1914) , nie  zrealizowany do końca ze względu na wybuch I wojny. Przebudowywane siedziby to np. dwór w Oporowie, dwór w Dakowach Mokrych, Skoraszewicach, Cichowie, Chudopczycach, pałac w Dłoni.

Sławski od początku praktyki architektonicznej pozyskał  mecenasa kościelnego, projektując aż 16 świątyń (6 – całkowicie nowych) na terenie całej Wielkopolski. Wśród zrealizowanych, rozmachem i monumentalną bryłą wyróżnia się kościół św. Stanisława w Ostrowie Wielkopolskim z 1907 r. Sławski podjął pomysł, zaproponowany przez S. Pajzderskiego, trójnawowej bazyliki z transeptem, zmieniając układ wieży i usytuowanie przestrzenne kościoła. Świątynia otrzymała szatę neoromańską, zapewne za sugestią fundatora, Ferdynanda Radziwiłła, nawiązywała do budowli karolińskich. Z kolei wzniesiony w Bydgoszczy w latach 1910-15 kościół św. Trójcy to budowla manierystyczno-barokowa.  Wraz z wikariatem z kaplicą i plebanią tworzy bogaty i bardzo interesująco rozwiązany pod względem urbanistycznym i krajobrazowym kompleks nad rzeką Brdą. Wśród wzniesionych przez Sławskiego świątyń warto wspomnieć neogotycki kościół w Kamieńcu z 1908-10 i neobarokowy kościół św. Marcina w Kępnie z 1909-11.Godne podkreślenia jest też jego zaangażowanie w rozbudowę i renowację szeregu historycznych obiektów, w tym kościoła P. Ferrariego w Obrzycku, kościoła św. Marcina w Odolanowie, gotyckiego kościoła w Miłosławiu.

Dorobek  Rogera Sławskiego kojarzony jest przede wszystkim z monumentalnymi realizacjami w przestrzeni miejskiej, w których twórca wykorzystał nie tylko doskonałe umiejętności projektowania architektonicznego, ale też wyczucie zagadnień urbanistycznych. U początku kariery zasłużoną renomę przyniósł mu projekt poznańskiego Bazaru i właśnie z tym, rodzinnym miastem związana jest większość jego realizacji, zmieniających na trwałe pejzaż miejski stolicy Wielkopolski.  Drugim ważnym po Bazarze obiektem  była siedziba Towarzystwa Przyjaciół Nauk i Muzeum im. Mielżyńskich z 1907, zbudowana wokół obszernego dziedzińca i od strony ulicy, dominująca w jej widoku. Architekt wykorzystał charakterystyczne dla swojego warsztatu  formy manierystyczno-barokowe. Zwraca uwagę niezwykłe bogactwo detali architektonicznych, ich plastyczne opracowanie. W podobnej  konwencji zbudowany został gmach Towarzystwa budowlanego Union przy jednym z głównych placów miasta (obecnie pl. Wolności) w 1910 r. Miał on funkcję handlowo-biurową oraz mieszkalną. Skromniejszy w formie był nieistniejący dziś Hotel Francuski z 1908-10 r.  Aż trzy znaczące budynki wzniesione zostały na Starym Rynku – Bank Przemysłowców, również w kostiumie manierystyczno-barokowym,  kamienica Czepczyńskiego i narożna kamienica od ul Paderewskiego. Z kolei neogotyckie formy powracają w elewacji istniejącego do dziś szpitala dziecięcego św. Józefa (obecnie imienia jego założyciela dr Krysiewicza).

Sławski podejmował się zleceń miejskich również poza Poznaniem a na uwagę zasługuje przede wszystkim siedziba Banku Towarzystwa Wzajemnego Kredytu w Kaliszu, jak również Bank Ludowy w Środzie Wielkopolskiej. Bank kaliski  zaprojektowany został w 1912 roku a uroczyste otwarcie miało miejsce 24.10.1913, sam budynek zachował się do dziś w dobrym stanie. Bogato opracowane plastycznie skrzydło budowli od strony ulicy, z głównym wejściem, wyróżnione zostało ryzalitem z jońskimi kolumnami w wielkim porządku a w portalu wkomponowano alegoryczne figury. Wnętrze zorganizowano wokół obszernej sali obsługi klientów z integralnie, starannie zaprojektowanym wyposażeniem nawiązującym do polskiej sztuki dekoracyjnej, niestety niezachowanym do naszych czasów. Skromniejszy w formie jest  bank ze Środy z 1914 r., którego zwarta budowla otrzymała manierystyczne dekoracje.

Kariera Sławskiego rozwijała się dalej w okresie dwudziestolecia międzywojennego, jednak w odmienny niż dotąd sposób. Architekt nie realizuje już prywatnych i kościelnych zleceń, lecz podejmuje obowiązki naczelnika Wydziału Budownictwa Naziemnego przy Urzędzie Wojewódzkim oraz sędziego w konkursach architektonicznych, które to funkcje przyznano mu ze względu na jego tak bogate dotychczasowe doświadczenie. W związku z pierwszym urzędniczym etatem kontynuował jednak zlecenia miejskie, wśród nich prace nad domami akademickimi nowopowstałego Uniwersytetu i budynkami dla urzędników na ul. Kościuszki. W tym czasie był też zaangażowany w organizację Powszechnej Wystawy Krajowej, mającej miejsce w Poznaniu w 1929 roku, jako jej naczelny architekt i projektodawca niektórych pawilonów.

Również po II wojnie światowej Sławski, mimo sędziwego wieku, angażuje się czynnie w pracę twórczą, w tym przede wszystkim odbudowę Starego Miasta w Poznaniu wraz z ratuszem, wagą Miejską, Odwachem.

Jednym z  ostatnich dzieł Sławskiego był kościół św. Antoniego na Starołęce. Architekt zmarł 13.X.1963 r. w Poznaniu.