Artyści Kaliscy
English

Eytner Chrystian Antoni

Stolarz, krewny i współpracownik snycerza Frantza Eytnera, aktywny w Kaliszu w latach 1754-1780

ok. 1720-1780

Nazwisko zapisywane też w źródłach jako:  Heitner, Eitner, Hetner, Ritner ?

Stolarz pochodzący z Głogowa na Śląsku, zapewne od 1752r. w Kaliszu;w 1755 r. wzmiankowany jako „obywatel kaliski”. Krewny (rodzony lub raczej cioteczny brat) osiadłego w Kaliszu snycerza Frantza Eytnera.

Żonaty z Anną Teresą, z którą najpewniej przybył z Głogowa.W Kaliszu urodził im się syn Antoni Christian, 23 maja 1754 r. ochrzczony w tutejszej kolegiacie Wniebowzięcia NMP. Dwa lata później, również w Kaliszu, przyszła na świat córka Anna Rozyna, ochrzczona w tej samej świątyni 12 kwietnia 1756 r. Jako osiemnastoletnia panna 30 sierpnia 1774 r.poślubiła ona kaliskiego mieszczanina Antoniego Niecieckiego.

Christian Anton i Anna Teresa Eytnerowie posiadali dom przy ul. św. Stanisława, który 31 stycznia 1780 r., po śmierci Christiana, odkupili za 700 zł od owdowiałej Anny Teresy i syna Antoniego małżonkowie Anna Rozyna i Antoni Niecieccy. Zgodnie z zastrzeżeniem zawartym w kontrakcie wdowa po stolarzu miała mieć zapewnione 100 zł i dożywotnie utrzymanie przez córkę i zięcia, zaś Antoni Eytner otrzymał tytułem spłaty 200 zł. Z kontraktu wynika też, że zmarły stolarz  zadłużony był na 200 zł w Bractwie św. Jana Nepomucena działającym przy kościele par. św. Mikołaja i dług ten został spłacony pieniędzmi ze sprzedaży domu. Świadkiem przy spisywaniu kontraktu był Frantz Eytner.

26 października1755 r. ks. Stanisław Józef Kłossowski, ówczesny wikariusz  kolegiatypw. Wniebowzięcia NMP (sanktuarium św. Józefa) w Kaliszu, zawarł kontrakt z ChristianemEytneremna wykonanie ławek, konfesjonałów i pary okien do kaplicyŚwiętego Józefa przy kolegiacie.Z pokwitowań wypłat wynika, iż stolarz wykonał wówczas także inne sprzęty stanowiące wyposażenie świątyni: ławki, konfesjonały, szafę do zakrystii. Z tego stolarskiego sprzętu zachowały się dwie pojedyncze ławki o wybrzuszonych przedpiersiach kryjących schowki na sprzęty kościelne, zamykane uchylaną na zawiasach klapą, przeznaczone pierwotnie zapewne do kaplicy pw. św. Józefa i będące przedmiotem kontraktu z 1755 r., a także rząd ławek stojących obecnie w południowej nawie kościoła. Mają one analogicznie opracowane, ozdobnie wycięte ścianki policzkowe, pokryte płaskorzeźbionymi ornamentami rokokowymi przywodzącymi na myśl muszle, małżowiny i płomienie. Ich przedpiersia artykułowane są za pomocą prostokątnych płycin wypełnionych rocailles.

W l. 1752-1780Christian Eytnerwspółpracował ze snycerzem Frantzem Eytnerem przy tworzeniu wyposażenia (ołtarzy bocznych, ambony, prospektu organowego) kaliskiej kolegiaty, a także innych świątyń staropolskich województw kaliskiego, sieradzkiego i łęczyckiego (kościołach parafialnych w: Opatówku, Tykadłowie, Wojkowie, Iwanowicach, Górznie, Szczurach, Gruszczycach, Byczynie, Kuczkowie, kościele fil. w Kamiennej, kościołach farnych w Łęczycy i Ostrzeszowie, kolegiacie w Łasku, kościele św. Mikołaja w Kaliszu, kościołach  bernardyńskich w Złoczewie, Warcie i innych).

Najprawdopodobniej Christiana Eytnera należy też utożsamiać ze stolarzem zatrudnionym wraz z Frantzem Eytnerem w kościele ojców Bernardynów w Łęczycyw l. 1764-1766, zapisanym w źródłach jako „Krzysztof Ritner” – autorem tamtejszych stalli, ławek, konfesjonałów i okien, a także współwykonawcą zespołu ołtarzy i ambony.

W maju 1778 r. i styczniu 1779 r. Christian Eytnerbrał udział w posiedzeniu rady miasta Kalisza jakoprzedstawiciel cechu stolarzy (lignifabrorum).

Zmarł 19 stycznia 1780 r. w wieku około 60 lat i pochowany został na cmentarzu kolegiackim. Pozostawiony przez niego warsztat stolarski kontynuował działalność pod kierunkiem syna Antoniego, nadal w ścisłej współpracy z Frantzem, rzeźbiarzem.

Ewa Andrzejewska

Źródła

Archiwum Państwowe w Poznaniu, zespół archiwalny nr 53/4328, Akta miasta Kalisza:

-     sygn. K. m. I/33, Akta urzędu i sądu burmistrza i rady miejskiej w Kaliszu…,s. 57, 195.

-     sygn. K. m. I/38, Protocollon actorum consularium civitatis Sacrae Regiae Maiestatis Calissiensis, s. 69.

-     sygn. K. m. I/143, Protocollon realtionum advocatialium et Scabinalium Callisiensium…, s.143-147.

-     sygn. K. m. I/151, Księga wójtowska i ławnicza, s. 86-87.

-     sygn. K. m. I/235, Acta villanorum civitatis Sacrae Regiae Maiestatis Calissiensis, s. 6.

-     sygn. K. m. I/239, Protocollon. Księga rezolucji ustalonych w wyniku działalności Komisji Dobrego Porządku, s. 85.

 

Archiwum Diecezjalne we Włocławku, zespół Akta Kapituły Kaliskiej: 

-        sygn. A. Kap. Kal. 23, Kontrakt na Zrobienie ławek, konfesionałow dwóch według abryssu y Ramek dwoch do okien w kollegiacienaszey w kaplicy SwiętegoJozefa 1755 D 26 8bris, k. nlb.

Archiwum Diecezjalne we Włocławku, zespół Księgi metrykalne parafii w Kaliszu: 

-     sygn. KM par. św. Józefa 2, Liber qui est Vitae Baptizaorum Ecclesiae Collegiatae Calissiensis ab Anno Domini 1722 Inchoatus, s. 206, 223.

-     KM par. św. Józefa 15, Liber Metrices Copulatorum Ecclesiae Collegiatae Callisiensis Anno Christiana 1752do Inchoatus, 70-71, 107-108,135.

-     KM par. św. Józefa 29, Liber Sepulcrorum  Ecclesiae Collegiatae Callisiensis […] Anno 1761 Inchoatus, k. 15, k. 104.

-     KM par. św. Mikołaja 26, Liber Metrices Matrimoniorum ad Ecclesiam Collegiatam S. Nicolai A. D. 1733 inceptus, s. 19-20.

 

Źródła publikowane:

-     Ks. S. Kłossowski, Cuda y Łaski za przyczyną y wzywaniem [...] Józefa Świętego przy obrazie tegoż Świętego patryarchy w Kollegiaciekaliskiey[...] uczynione, Kalisz 1780, s. 188.

 

Najważniejsze opracowania:

-      M. Rawicz-Witanowski, Monografia Łęczycy, Kraków 1898, s. 134.

-      M. Jaracz, Nazwiska mieszkańców Kalisza od XVI do XVIII wieku, Bydgoszcz 2001, s. 118-119.

-      E. Andrzejewska, Ks. Stanisław Józef Kłossowski (17261798). Kustosz sanktuarium św. Józefa w Kaliszu, Kalisz 2010, s. 23, 58, 60, 62-64, 165.

-      P. Migasiewicz, Dzieła rzeźbiarza Franza Eytnera na terenie dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej, [w:] Sztuka Polski Środkowej. Studia, t. V, red. P. Gryglewski, E. Kubiak, K. Stefański, Łódź 2011, s. 67-85.

-        E. Andrzejewska, Frantz Eytner, śląski rzeźbiarz osiadły w Kaliszu. Najnowsze ustalenia, [w:] Splendor i fantazja. Studia nad rzeźbą rokokową w dawnej Rzeczypospolitej i na Śląsku. Materiały konferencji Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, red. P. Migasiewicz, Warszawa 2013, s. 346, 348, 350, 352-369.

-        E. Andrzejewska, „Konsztu snycerskiego Magister” Frantz Eytner z Kalisza, „Notatki Dobrzyckie”, nr 48, maj 2014, s. 12.

 

 

Opracowania niepublikowane:

-     D. Stoces, Karty ewidencyjne dzieł sztuki i rzemiosła artystycznego dla kościoła w kolegiackiego w Kaliszu, 1993 r., maszynopisy w Narodowym Instytucie Dziedzictwa w Warszawie i Archiwum Urzędu Ochrony Zabytków w Kaliszu.

 

 

Christian Eytner, ławka pochodząca zapewne z dawnego wyposażenia kaplicy św. Józefa, 1755 r.
Podpis Christiana Eytnera
Powrót na górę strony