EnglishGodzki Jan
Malarz z Piotrkowa Trybunalskiego, aktywny w Kaliszu w latach 1776-1790
Daty życia nieznane
Malarz najprawdopodobniej urodzony i osiadły w Piotrkowie Trybunalskim (w kontraktach występuje jako Obywatel Piotrkowski). W Piotrkowie przy ul. Grodzkiej w 1789 r. wzmiankowany jest dom należący do Jana Godzkiego, tożsamego z malarzem lub jego krewnego, w 1791 r. pełniącego funkcję rajcy miejskiego.
W 1776 r. Jan Godzkizaangażowany został przez kustosza kolegiaty pw. Wniebowzięcia NMP (sanktuarium św. Józefa), księdza Stanisława Józefa Kłossowskiego (1726-1798) do namalowania sześciu obrazów do dwóch nowo wykonanych ołtarzy bocznych: pw. św. Anny oraz śś. Rocha i Sebastiana. Zgodnie z treścią zachowanego do dziś kontraktu(z 12 stycznia 1776 r.) do pierwszego z wymienionych ołtarzy przeznaczone były obrazy: Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej (jako zasuwa retabulum), św. Róży i św. Jana Kantego. Do drugiego ołtarza malarz miał wykonać wyobrażenia jego patronów: św. Rocha i Sebastian, a także wizerunki św. Rozalii i św. Aleksego. Z tych sześciu obrazów zachował się tylko jeden, przedstawiający św. Rozalię, umieszczony zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem w zwieńczeniu ołtarza noszącego obecnie wezwanie Matki Boskiej Częstochowskiej.
We wrześniu 1776 r. zawarty został drugi kontrakt między tymi samymi stronami, przewidujący namalowanie i wyzłocenie dwunastu zacheuszków, czyli krzyży konsekracyjnych na ścianach świątyni oraz wykonanie polichromii dwóch konfesjonałów.
Trzeci kontrakt,spisany między malarzem i księdzem 17 kwietnia 1777 r.,dotyczył pokrycia marmoryzacją oraz złocenia dwóch ołtarzy bocznych: św. Anny oraz śś. Rocha i Sebastiana, chrzcielnicy oraz komody i lawaterza, stanowiących wyposażenie zakrystii, a także pomalowania wszystkich ławek w kościele i kaplicy św. Józefa, naprawy uszkodzeń polichromii i złoceń na starszych ołtarzach p.w. śś. Piotra i Pawła oraz Matki Boskiej Bolesnej oraz odnowienia wszystkich pozostałych ołtarzy bocznych świątyni kolegiackiej. Z wypisanych pod umową pokwitowań wypłat wynika, iż malarz odmalował wówczas również ołtarz główny (niezachowany in situ) i ołtarz św. Józefa, pokrył pokostem niedawno wykonaną ambonę i wykonał wiele innych, drobniejszych prac malarskich.
Prawdopodobnie w 1777 r. malarz rozpoczął pracę nad jedynym sygnowanym przez siebie obrazem zatytułowanym Suplikacje do św. Józefa Kaliskiego, stanowiącympierwotnie zasuwę w ołtarzu cudownego obrazu św. Józefa Kaliskiego. Suplikacje, których graficznym pierwowzoremjest rycina braci Josefa Sebastiana i Johanna Baptisty Klauberów z Augsburga, przedstawiają reprezentantów wszelkich ówczesnych stanów Rzeczypospolitej, z ukazaną pośrodku grupą dostojników w osobach papieża, prymasa i króla, zanoszących do Boga Ojca i Syna Bożego supliki, czyli prośby, których pośrednikiem jest św. Józef. Jak udowodniono, obraz Suplikacji miał być swoistym dopełnieniem wymowy cudownego obrazu, jego malarskim komentarzem, plastycznie eksplikującym teologiczny sens czczonego wizerunku, notabeneznakomicie korespondującym z treścią księgi Cuda y Łaski Za Przyczyną y wzywaniem Mniemanego Oyca Jezusowego Jozefa Świętego… napisanej przez ks. Kłossowskiego, na którego zamówienie obraz Suplikacji powstał.
Janowi Godzkiemu przypisano też autorstwo obrazu Matki Boskiej Bolesnej znajdującego się w zwieńczeniu ołtarza bocznego w kościele parafialnym p.w. św. Mikołaja w Kaliszu (ob. katedry), a także obrazu Ostatniej Wieczerzy, przechowywanego w klasztorze poreformackim w Kaliszu (obecnie ss. Nazaretanek).
Teresa Ruszczyńska i Aniela Sławska niesłusznie uznały też Jana Godzkiego za autora obrazu Zaślubin św. Katarzyny, opierając tę atrybucję na rzekomej sygnaturze, której istnienia nie potwierdzono podczas profesjonalnej konserwacji malowidła i towarzyszących jej badań.
Ostatnia wzmianka potwierdzająca obecność w Kaliszu Jana Godzkiegopochodzi z ksiąg metrykalnych i datuje się na 9 grudnia 1790 r. Wówczas malarz – wraz z rzeźbiarzem Frantzem Eytnerem, również zatrudnianym przez ks. Kłossowskiego – asystował jako świadek podczas ślubu Gottlieba Szeffera, kawalera rodem z Piotrkowa Trybunalskiego, z kaliską wdową Florentyną Weczlerową.
Ewa Andrzejewska
Źródła
Archiwum Diecezjalne we Włocławku, zespół Akta Kapituły Kaliskiej:
sygn. A. Kap. Kal. 23, [Kontrakt na malowanie obrazów sześciu do dwoch Nowych Ołtarzy], k. nlb.
sygn. A. Kap. Kal. 23, [Kontrakt na namalowanie zacheuszków i konfesjonałów], k. nlb.
sygn. A. Kap. Kal. 23, Kontrakt na wyzłocenie ołtarzy ynnych 1777mo, k. nlb.
Archiwum Diecezjalne we Włocławku, zespół Księgi metrykalne parafii w Kaliszu:
KM par. św. Mikołaja 26, Liber Metrices Matrimoniorum ad Ecclesiam Collegiatam Sancti Nicolai Callisiensem Canonicum Regularium Lateranens. Anno Domini 1773 inceptus […], s. 75.
Archiwum Państwowe w Łodzi:
- Spisanie dymów czyli kominów Jego Królewskiej Mości z przedmieściami i innemi przyległościami w wojewodztwie sieradzkim, powiecie piotrkowskim… 1789 (sub data)
Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim:
- Księga przysiąg obywateli Piotrkowa na wierność Konstytucji 3 Maja [1791].
Wybrane opracowania:
- Ks. P. Kobyliński, Kalisz pod względem religijnym z głównym poglądem na kollegiatę, „Tygodnik Katolicki”, 1865, nr 51, s. 462.
- Ks. P. Kobyliński, Opis kolegiaty, „Kaliszanin” 1880, 23 (7), s. 1.
- S. Janusiewicz, Kilka słów jeszcze o tryptyku na Zawodziu, “Kaliszanin”, R. XXI, 1890, nr 46, s. 3.
- J. Raciborski J., Monografja Kalisza, Część I, Kalisz 1912, s. 90.
- J. Raciborski, Przeszłość i przyszłość Kalisza. Wystawa historyczno-artystyczno-architektoniczna , "Gazeta Kaliska", R. 1919, nr 193, s. 3.
- J. Raciborski, Kościoły kaliskie –Kolegjata N. Panny Marji, „Kronika Dyecezji Kujawsko-Kaliskiej”, R. 1923, s. 445-446.
- E. Chwalewik, Zbiory polskie. Archiwa, biblioteki, gabinety, galerie, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone, t. 1, Wrocław – Kraków 1926, s. 140.
- M. Szachówna, Kalisz i jego okolica.Przewodnik ilustrowany z planem miasta, Kalisz 1927, s. 100.
- W. Kwiatkowski, Przewodnik po Kaliszu, Kalisz 1932, 44.
- A. Dubowski, Zabytkowe kościoły Wielkopolski, Poznań – Warszawa – Lublin 1956, s. 70.
- Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. 5. Województwo poznańskie, z. 6. Powiat kaliski, opr. T. Ruszczyńska, A. Sławska, Z. Winiarz, Warszawa 1960, s. 17, 21, il. 102.
- Godzki Jan, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 2, D-G, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1975, s. 387.
- T. Ruszczyńska, A. Sławska, Architektura, rzeźba od połowy XVII w. do końca XVIII w., [w:] Dzieje Kalisza, red. W. Rusiński, Poznań 1977, s. 264-265.
- Z. Chodyła, Portrety panujących oraz dostojników w domach szlachty i mieszczan w Wielkopolsce od drugiej połowy XVI do końca XVIII wieku, [w:] Eruditio et interpretatio. Studia historyczne, Poznań 1997, red. Z. Chodyła, s. 148, przyp. 82.
- J. A. Splitt , Sanktuarium świętego Józefa w Kaliszu, „Kronika Wielkopolski”, R. 2001, nr 1 (97), s. 72.
- S. Gala, E. Piotrowicz, Nazwiska historyczne piotrkowian, Łódź 2001, s. 70.
- J. A. Splitt, Zarys dziejów Sanktuarium Świętego Józefa w Kaliszu, [w:] Kolegiata kaliska na przestrzeni wieków 1303-2003. Materiały z konferencji naukowej w Kaliszu, 6 listopada 2003 r., red. G. Kucharski, ks. J. Plota, Kalisz 2004, s. 84 i 90.
- Z. Michalczyk, Obraz Suplikacje do św. Józefa w kolegiacie kaliskiej. Treści ideowe, [w:] Sztuka Polski Środkowej, red. Z. Bania, T. 6, Sztuka nowożytna i nowoczesna, Łódź 2007, s. 67-75.
- Ch. Rohrschneider, Godzki Jan [w:] Saur Allgemeines Künstlerlexikon. Die Bildenden Künstler aller Zeiten und Völker, t. 56, München – Lepzig2007, s. 468.
- K. Moisan-Jabłońska, Symbolika dawnej zasuwy cudownego obrazu św. Józefa z Kalisza i jej graficzny pierwowzór, [w:] Patriaecommodisserviens.... Być Ojczyźnie pożytecznym.... Księga pamiątkowa dedykowana Prezydentowi PR Ryszardowi Kaczorowskiemu, red. W. J. Wysocki, Warszawa 2008, s. 111-139.
- M. Błachowicz, Suplikacje ciągle tajemnicze, „Kalisia nowa”, XVI: 2009, nr 8 – 9 –10, s. 37.
- M. Błachowicz, A. Tabaka, Suplikacje ciągle tajemnicze, [w:] Nowy Kaliszanin, Kalisz 2010, s. 71-73.
- E. Andrzejewska, Ks. Stanisław Józef Kłossowski (1726–1798). Kustosz sanktuarium św. Józefa w Kaliszu, Kalisz 2010, s. 9, 62, 77-98, 129, 170-171.
- E. Andrzejewska, Frantz Eytner, śląski rzeźbiarz osiadły w Kaliszu. Najnowsze ustalenia, [w:] Splendor i fantazja. Studia nad rzeźbą rokokową w dawnej Rzeczypospolitej i na Śląsku. Materiały konferencji Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, red. P. Migasiewicz, Warszawa 2013, s. 350.
Opracowania niepublikowane:
D. Stoces, Karty ewidencyjne dzieł sztuki i rzemiosła artystycznego dla kościoła w kolegiackiego w Kaliszu, 1993 r., maszynopisy w Narodowym Instytucie Dziedzictwa w Warszawie i Archiwum Urzędu Ochrony Zabytków w Kaliszu.
K. Kalinowski, Karty ewidencyjne dzieł sztuki i rzemiosła artystycznego dla kościoła par. p.w. św. Mikołaja w Kaliszu, 1970 r., maszynopisy j.w.
- J. Witkowski, E. Andrzejewska, Karty ewidencyjne dzieł sztuki i rzemiosła artystycznego dla kościoła i klasztoru poreformackiego w Kaliszu, 1998 r., maszynopisy j.w.
