Artyści Kaliscy

Dorys Benedykt Jerzy

Tytuł

Dorys Benedykt Jerzy

Temat

Fotograf

Twórca

Karolina Leśnik

Data

1901-1990

Opis

Benedykt Jerzy Dorys (Rotenberg) urodził się 25 maja 1901 roku w Kaliszu.  W latach 1918 -1922 był uczniem tamtejszej średniej szkoły muzycznej, gdzie uczył się gry na skrzypcach. Fotografią zajmował się już od wczesnych lat młodości. Obok muzyki była to jego druga pasja. W roku 1920 jako żołnierz Armii Polskiej brał udział w wojnie przeciw bolszewikom. Podczas jednej z bitew odniósł poważne rany.W 1925 roku podjął decyzje o przeprowadzce do Warszawy, która od lat stanowiła ważne miejsce rozwoju polskiej fotografii. Po przybyciu do stolicy Dorys pracował jako muzyk kinowy aż do momentu kiedy zatrudnił się w zakładzie Cecylii Lewickiej, zawodowej fotografki działającej jeszcze przed I wojną światową. Szybko jednak porzucił to miejsce, skarżąc się na metody pracy jakie panowały      w studiu. W 1927 roku wstąpił do Polskiego Towarzystwa Miłośników Fotografii. Na uznanie nie musiał długo czekać, jeszcze w tym samym roku odniósł sukces podczas międzynarodowej wystawy fotografii w Budapeszcie. Jeden z jego portretów pokazano również na międzynarodowym salonie w Paryżu. W wieku 26 lat swoje prace prezentował podczas pierwszego Międzynarodowego Salonu Fotografii Artystycznej w Warszawie. Zaproponowano mu prowadzenie wykładów na kursie portretu w Polskim Towarzystwie Miłośników Fotografii. Rok później, w 1929 przy Alejach Jerozolimskich pod numerem 41 w Warszawie założył studio fotografii artystycznej „FOTO DORYS”, które prowadził do 1939. Portrety, które wykonał Władysławie Kostakównej oraz Zofii Batyckiej, przyszłym Miss Polonia otworzyły mu drzwi do wielkiej kariery. (Konkurs rozstrzygnięto wtedy na podstawie nadesłanych fotografii). Jego studio szybko zyskało uznanie wśród znanych mieszkańców stolicy. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat klientami Dorysa byli m.in. Julian Tuwim, Maria Dąbrowska, Nina Andrycz, Zbigniew Herbert, Andrzej Łapicki, Mieczysława Ćwiklińska, Zofia Nałkowska, Jerzy Iwaszkieiwcz, Adolf Dymsza, Jan Bułhak. W fotografiach z tamtych lat artysta posługiwał się miękkim rysunkiem oraz mglistym konturem, który w bardzo subtelny sposób zacierał postać portretowanego. Dorysa pociągały szczególnie psychologiczne cechy modela.  Fotografując odchodził od klasycznych ujęć portretowych koncentrując się na indywidualnych cechach osobowości.

Artysta fotografował również modę, tworzył zdjęcia reklamowe oraz akty. Interesował się architekturą i pejzażem, eksperymentował z abstrakcją. Stosował technikę wielobarwnych przetłoków.

W 1939 roku, w pierwszych dniach po kapitulacji Dorysowi udało się przenieść aparaty i klisze do mieszkania przyjaciela- Włodzimierza Kirchnera. Wkrótce po tym wyruszył do Lwowa z nadzieją na odszukanie żony. Kiedy ponownie wrócił do Warszawy trafił do getta gdzie w bardzo trudnych warunkach prowadził studio przy ulicy Chłodnej a później Elektoralnej. Z pomocą przyjaciół udało mu się uciec w 1942 roku. Podczas wojny artysta zmienił nazwisko (z Rotenberg na Dorys). Aż do wyzwolenia ukrywał się w mieszkaniach warszawskich przyjaciół. W 1946 roku otworzył zakład fotograficzny przy Nowym Świecie 29 działający do lat osiemdziesiątych. W 1948 roku wraz z Januszem Podolskim, na zlecenie Ministerstwa Kultury i Sztuki pracował nad kolekcją portretów wybitnych przedstawicieli polskiej kultury i nauki.

W latach 60. powtórne zainteresowanie Dorys zyskał dzięki pracom wykonanym aparatem Leica w latach 1931-32 w Kazimierzu nad Wisłą. Zdjęcia uważane dziś za pierwszy polski fotoreportaż ujawniły nieznaną dotąd wrażliwość artysty. Poszczególne fotografie dokumentujące architekturę małego, biednego miasta w połączeniu z ujęciami przedstawiającymi jego mieszkańców podczas zwyczajnych codziennych zajęć stanowiły niezwykle spójny obraz oddający ducha lat międzywojennych. Stały się bogatym źródłem wiedzy na temat życia jego ówczesnych mieszkańców. Dorys nie wybierał nastrojowych scen, uchwycił prawdziwą rzeczywistość tamtego miejsca i tamtych czasów.  Cykl Kazimierz nad Wisłą zaprezentowany został dopiero w roku 1960 podczas wystawy odbywającej się w Kordegardzie na Krakowskim Przedmieściu. Na temat twórczości Dorysa szeroko rozpisywała się ówczesna prasa. Adolf Rudnicki w Niebieskich kartkach napisał: „Ten cykl zawiera wszystko, co trzeba, aby świat, którego już nie ma ożył. […]  Tych zdjęć nie można chłonąć bez późniejszych wypadków, są organicznie ze sobą splecione. Wszystkie te zdjęcia robią wrażenie zdjęć z ostatniego lata- przed potopem”.

W tym samym rokuDorys otrzymał nagrodę Ministerstwa Kultury. W latach 70. brał udział w działaniach Warszawskiego Towarzystwa Fotograficznego oraz Sekcji Fotograficznej ZAIKS. Rozgłos, jaki przyniósł  mu cykl Kazimierz nad Wisłą zapewnił artyście udział w wielu zagranicznych wystawach, między innymi w Nowym Jorku i Paryżu. W 1968 roku otrzymał tytuł Honoraire Exellence FIAP (Federation International de i’Art Photographique).

Spośród zdjęć, które wykonał znanych jest dziś 8 000 fotografii – głównie z archiwum profesora Ludwika Dobrzyńskiego. Zostały one przekazane do archiwum Biblioteki Narodowej, która dzięki upoważnieniu kolekcjonera publikuje je w Polonie – Cyfrowej Bibliotece Narodowej. 

Dorys zmarł 19 września w 1990 roku w Warszawie. W tym samym roku tuż przed śmiercią powstał film przedstawiający życie artysty - Benedykta Jerzego Dorysa życie szczęśliwe w reżyserii Marii Kwiatkowskiej.

Kolekcje zdjęć Dorysa znajdują się m.in. w Bibliotece Narodowej, Muzeum Narodowym we Wrocławiu oraz w Muzeum Sztuki w Łodzi.

Źródło

Wacław Żdżarski, Historia Fotografii Warszawskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974

Hanna Kirchner wspomina znanego warszawskeigo fotografika – Jerzego Benedykta Dorysa, Dwójka,  23.04.2011

+ strony internetowe

Pliki

Cytat

Karolina Leśnik, “Dorys Benedykt Jerzy,” Artyści Kaliscy, przeglądany 29 marca 2024, http://artyscikaliscy.tarasin.pl/en/items/show/48.

Formaty wyjściowe